In de aanloop naar Monumentendag pleit Stichting Erfgoed Urk (SEU) voor betere bescherming van waardevolle Urker ‘ussies’. Een effectieve aanpak is méér monumenten aanwijzen. “Het behoud van deze ‘Urker Pareltjes’ helpt de unieke cultuur en geschiedenis van ons voormalig eiland te bewaren en de lokale identiteit te versterken”, aldus Erfgoed Urk.
SEU, die zich sinds 2016 als waakhond van de Urker cultuur opwerpt, concludeert dat Urk vermoedelijk het laagste aantal monumenten van alle Nederlandse gemeenten heeft. “De zes gemeentelijke monumenten steken mager af bij vergelijkbare plekken. Zelfs de jonge dorpen in provincie Flevoland wezen er meer aan: Ens negentien, Biddinghuizen achtentwintig.” Ook het aantal Urker rijksmonumenten (33) is relatief laag. Een vergelijkbare plek als Marken telt 150 rijksmonumenten terwijl Elburg over maar liefst 289 door de overheid aangewezen monumenten beschikt. Dat de monumentenstatus belangrijk is blijkt uit een analyse die adviseur Lucia de Vries uitvoerde. Van de 61 Urker panden die de Rijksdienst Cultureel Erfgoed (RCE) in 1989 identificeerde als uniek en waardevol, zijn er niet minder dan 20 ingrijpend gerenoveerd of gesloopt. De panden die wél een monumentenstatus hadden of kregen zijn in de meeste gevallen zorgvuldig onderhouden en gerenoveerd.
Levende monumenten
De status Beschermd Dorpsgezicht, toegewezen in 2007, betekende een mijlpaal voor de bescherming van het Oude Dorp. Hoewel de trots op het lokale erfgoed in de afgelopen decennia sterk is toegenomen, worden toch nog teveel bijzondere panden afgebroken voor nieuwbouw of op niet passende wijze verbouwd.
SEU vindt het zorgelijk dat Urks oudste huis, het Wakend Oog, gebouwd in 1736, met een zeer rijke geschiedenis, geen momentenstatus heeft. In de Top Dertig van de stichting staat ook de historische Botterschuur met Werf Hakvoort. Ook de voormalige pastorie aan de Prins Hendrikstraat, nu Makelaarskantoor Hoekstra, verdient volgens SEU momentenstatus. Dat geldt ook voor het Wapen van Urk, Galerie Plein 1890 en Timmerschuur Hagendoorn. Daarnaast verdient de historische zeewering en het varend erfgoed (waaronder ijzeren en houten botters) optimale bescherming, meent de culturele waakhond.
Dure plicht
Monumenteigenaar en bestuurslid Henk Kapitein ondersteunt de oproep: “Elke tijd laat haar sporen achter. Als gemeenschap hebben we de dure plicht om zuinig te zijn op deze erfenis.” De stichting pleit ook voor nieuwbouw ‘Urker stijl’: “Laat oude bouwstijlen een inspiratie zijn voor nieuwbouw, waardoor verleden en heden met elkaar worden verbonden. Toekomstige generaties zullen ons er dankbaar voor zijn.” Wel is het belangrijk dat de aanwijzing van meer monumenten gepaard gaat met goede ondersteuning vanuit gemeente, provincie, rijk en kennisorganisaties zoals Het Oversticht, Monumentenwacht Flevoland and SEU, aldus de stichting.
“Urker Pareltjes zijn niet alleen waardevolle erfstukken, maar ook levende monumenten die de rijke geschiedenis van Urk vertellen en bijdragen aan een duurzame toekomst. Laten we ze behouden door nu te investeren in het behoud ervan”, aldus SEU.
Download hier het rapport ‘Urker pareltjes – Pleidooi voor betere bescherming’.
Oproep: Welk ‘ussien’ verdient monumentenstatus?
Stichting Erfgoed Urk roept inwoners om mee te denken over welke historische panden een monumentenstatus verdienen en bewaard moeten blijven voor toekomstige generaties. Naast adressen en foto’s van unieke ‘ussies’ is de stichting ook benieuwd naar de verhalen achter deze Urker pareltjes. Welke huizen hebben een bijzondere bouw- of bewonersgeschiedenis? SEU ontvangt de reacties graag via erfgoedurk@gmail.com of via de socials van Urker Uitgaven/Erfgoed Urk.