Kort historisch

Catharina van Moorbag, de vrouw van Anthony van Dompzelaer (schout op Urk tussen 1718 en 1747), was niet op haar mondje gevallen. Bovendien trok ze door haar kleding, kapsel en gedrag de bijzondere aandacht van de eilandbevolking. Het ene na het andere conflict ontstond. De plaatselijke predikant ds. P. de Bruin met zijn kerkenraad hadden er hun handen vol aan.

De meeste Urkers weten tegenwoordig wel wanneer de naam van Urk voor het eerst in officiële documenten wordt genoemd: in 966 en 968 in de oorkonden van de toenmalig keizer Otto die zijn domeinen op Urk in eigendom geeft van twee kloosters om in hun levensonderhoud te voorzien. Maar waarom in die tijd, waarom in 966?

Een droef en mysterieus kijkende Urkse schone. Haar portret werd als 'Meisje in Zeeuwse dracht' aangeboden in de verkoop. Toch begonnen er op Urk alarmbellen te rinkelen. Want was dit niet de stijl en aanpak van een bekende kunstenaar, die in de periode 1919-1921 op Urk prachtig werk maakte? 

Het portret van het doorgroefde gezicht van Albert Hakvoort (beter bekend als Albert van Inte) uit 1938 is een van de meest iconische foto’s die Urk rijk is. Tot op de dag van vandaag is het een inspiratie voor schrijvers en kunstenaars. Maar het is tijdens de Tweede Wereldoorlog ook ingezet voor nazi propaganda.

Twee eeuwenoude ankers en een bord op de Drommedaris van Enkhuizen herinneren aan een bijzondere Urker heldendaad. Tenminste, dat is wat een oude geschiedschrijver ons vertelt…

In het najaar van 1732 verging het VOC-schip Midloo voor de kust van Vlieland. Aan boord bevonden zich zo'n 200 bemanningsleden, waaronder Florentius, chirurgijn uit Urk. Wie was deze onfortuinlijke schoutenzoon?

In de Jaren 60 deed Lambertus (Bartus) Oost een bijzondere vondst. Onder de fundering van een oud huisje onder aan de Slikhoogte in Wijk 6 trof hij een crucifix aan. Niks bijzonders, zou je denken, aangezien Urk tot ver na de Reformatie een katholiek eiland was en er heel wat kruisjes moeten zijn geslagen. Maar niks is minder waar.

Bij de bouw van het nieuwe woon-zorgcomplex De Hofstee aan de Oslolaan kwam nogal wat grond vrij. Met die grond werd onlangs het weiland naast de paardenmanege opgehoogd en vlakgemaakt. Urker detectorzoekers gingen op onderzoek uit en vonden talrijke muntjes en sieraden. Maar ze troffen ook iets anders aan: de bronzen klepel van een bel. Hoe kwam deze klepel hier terecht?

Dat Urk zich verwant voelt met het Joodse volk is wel bekend. Dat deze verwantschap soms ook letterlijk wordt genomen, wellicht ook. Maar hoe komt het eigenlijk dat Urkers zowel door zichzelf als door anderen als Joodse nazaten worden omschreven? En klopt het ook?

Eind 1880 arriveert aan de poort van bedelaarskolonie Ommerschans een zieke, slonzig uitziende man. Pieter Anker heet hij, schilder en visser van beroep, 54 jaar oud. De rechtbank van Haarlem heeft hem tot vijftien dagen Ommerschans veroordeeld. Hij is niet de enige Urker in het pauperparadijs. Hoe kon het zover komen met deze sloebers?

Tot voor kort kochten Urkers hun dagelijkse behoeften met kleingeld. Centen, stuivers of dubbeltjes. In de 17eeeuw bestond dat kleingeld uit koperen duiten, zilveren stuivers en dubbele stuivers (dubbeltjes). Die muntjes worden in de bodem van het oude dorp vaak gevonden. Een bewijs van een levendig geldverkeer tussen de 150-300 inwoners van 17eeeuws Urk.

Op 9 oktober 1939 publiceerde De Tijd een verontrustend bericht: de inpolderaars hadden de Ommelebommelesteen van Urk weggebaggerd en spoorloos doen verdwijnen. De verwijdering van de steen, waar Urks voortbestaan vanaf hing, luidde volgens de krant het definitieve einde van het eiland in. Tot op de dag van vandaag gaan veel mensen ervan uit dat de ‘ommelebommele’ in de jaren 30 verdween en dat de huidige vroemoersteen niet de echte is. Maar is dat wel zo?